Бағдарламаның (жобаның) атауы

Жылдар

Қол жеткізілген нәтижелер

Қолданбалы   зерттеулер  бағдарламасы

Қазақстанның сейсмикалық қауіпсіздігін қамтамасыз етудің жаңа ғылыми-әдістемелік негіздерін жасау

2009-2011

   Жер қабықтарының геогендік және космогендік энергия көздерімен әрекеттесу механизмдерінің тұжырымдамасы жасалды. Солтүстік Тянь-Шань аумағындағы жылу ағынының, жер қыртысының құрылымдық беттерінің және неотектоникалық бұзылулардың карталары құрастырылды. Сейсмологиялық мәліметтерді өңдеуге арналған бағдарламалық құралдар әзірленді. Орта мерзімді және қысқа мерзімді жер сілкінісін болжаудың ғылыми негіздері мен әдістері жетілдірілді. Сейсмологиялық материалдар мен ғарыштық геодезия мәліметтерін кешенді талдау әдістемесі әзірленді.Энергияға қанықтыру және максималды сейсмикалық потенциалды бағалау әдістемесі жетілдірілді. Сейсмологиялық деректердің ақпараттық базасы әзірленді. Сейсмикалық қауіптілікті ықтималды бағалаудың сандық әдістері әзірленді.Қазақстанның оңтүстік-шығысындағы аумақтың сейсмикалық қауіптілігін ықтималды бағалау карталары екі нұсқада құрастырылды. Жердегі қозғалыс жазбалары параметрлерінің әмбебап каталогы әзірленді және құрастырылды.К>12 энергетикалық класы бар жер сілкіністерін үздіксіз бақылаудың өңірлік желісінің цифрлық жазбаларының параметрлер банкі қалыптастырылды. Алматы қаласының аумағындағы топырақ жағдайларының әртүрлі типтері үшін спектрлік сипаттамаларды модельдеу әлсіреу тәуелділіктерін пайдалана отырып орындалды. Алматы аумағында жер үсті үдеулерінің ең жоғары шегінде сейсмикалық қауіптіліктің ықтималдылық бағасы жүргізілді. Қазақстан Республикасының сейсмикалық қауіпті аумақтарында (мысалы, Алматы қаласының аумағында) орналасқан елді мекендер үшін жеке сейсмикалық тәуекелді бағалау, сондай-ақ, жеке сейсмикалық қауіп карталарын есептеу және құру әдістемесі әзірленді және шекті мәндер жеке сейсмикалық қауіп деңгейлері белгіленді. Құрылымның одан әрі жұмыс істеуі үшін шараларды әзірлеу алгоритмі қалыптастырылды, оның қажеттілігі сауалнама барысында анықталды. Пайдалы қазбалар кен орындарының сейсмикалық мониторинг жүйелері әзірленді. Стратегиялық нысандардағы жағдайды анықтау және бақылаудың ғылыми-әдістемелік негіздері құрастырылды. Техногендік апат көздері ретінде ықтимал қауіпті нысандарды бақылау жүйесінің пилоттық жобасы әзірленді.

Қолданбалы зерттеулер   бағдарламасы

Қазақстан Республикасындағы табиғи апаттардың, апатты және  басқа да қауіп-қатер төндіретін жағдайлардың   алдын алуға және зардаптарын жоюға бағытталған шараларды жүзеге асыру

2009-2011

Солтүстік Тянь-Шань жер қыртысында жер сілкінісінің ошақтарын қалыптастыру механизмі және қысқа мерзімді ауытқуларды анықтау сенімділігін арттыру мақсатында күшті жер сілкіністерінің прекурсорлары, көпсалалы (геофизикалық, сейсмикалық, деформациялық, гидрогеологиялық, биологиялық) мәліметтерді біріктіру әдістері әзірленді. Геологиялық, геофизикалық және сейсмологиялық мәліметтер кешенінің негізінде жер сілкінісі көздерінің пайда болу аймақтарының аймақтық сейсмотектоникалық моделі әзірленді. Тау-кен жұмыстарының қауіпсіздігін қамтамасыз етудің сенімді құралы ретінде кен орындарының геодинамикалық және сейсмикалық мониторингінің заманауи кешенінің тұжырымдамасы әзірленді, техногендік апаттарды болжау мәселелерін шешу үшін банк пен мәліметтер базасы құрылды.

Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Республикасы арасындағы сейсмология саласындағы бірлескен ғылыми-техникалық жобаларды жүзеге асыру: күшті жер сілкінісін болжау үшін флюидтік әдістерді  әзірлеу

2010-2012

 Гидрогеохимиялық (ГГХ) және гидрогеодинамикалық (ГГД) мониторингі кезінде космофизикалық және атмосфералық факторлардан туындаған кедергілерді жою үшін бағдарламалық құралдар мен әдістер әзірленді. Күшті жер сілкінісі болатынынан хабарлаушы аномалиялары алынды.

Мақсатты-бағдарламалық  қаржыландыру

Жаңа әдістемелік негізде Алматы қаласының аумағын сейсмикалық микроаудандастыру картасын жасау

2012-2017

Жоңғар-Солтүстік Тянь-Шань аймағындағы жер сілкінісі көздерінің негізгі параметрлері мен механизмдерінің каталогтары түрінде сейсмологиялық зерттеулердің ақпараттық базасы құрылды. Макросейсмикалық мәліметтерді және сілкініс қарқындылығының әлсіреу заңдылықтарын зерттеу жүргізілді. Сейсмикалық микроаймақтандыру мақсатында топырақтардың әрекетін бағалаудың халықаралық деңгейде қабылданған әдістемелік тәсілі зерттелді. Консолидацияланған жер қыртысының палеозойға дейінгі іргетасының бетінің құрылымдық сұлбасы жасалды. Мегаполистің гидрогеологиялық ерекшеліктері анықталған. Алматы қаласының аумағында топырақтардың реакциясын бағалау үшін аспаптық бақылаулар мен инженерлік-геологиялық сипаттамалардың деректер банкі құрылды. Алматы облысы үшін платформа жамылғысын тектоникалық аудандастыру картасы әзірленді. Жаңа тектоникалық қозғалыстардың көріну ерекшеліктері ашылды. Сейсмогендік аймақтарды анықтауда маңызды рөл атқаратын негізгі рельеф түзуші белсенді бұзылулардың сипаттамасы берілген.Аумақты сейсмотектоникалық аудандастыру жүргізілді, оның негізінде сейсмогендік, ең алдымен, әртүрлі бағытталған тектоникалық қозғалыстар учаскелерінің қарама-қарсы түйісу аймақтары болып табылатын аймақтық ең жаңа рельеф түзуші жарылымдар аймақтары деген қорытынды жасалды.  Сейсмологиялық және геофизикалық мәліметтер кешенін кластерлік талдаудың көмегімен оның геодинамикалық жағдайын көрсететін параметрлер анықталып, аймақтың жер қыртысын типтеу жүргізілді. Белгілі бір геотектоникалық аймақтардың әртүрлі кластерлерге жататындығы көрсетілген. Kmax пен бастапқы сейсмикалық-геофизикалық белгілер арасындағы байланыстың физикалық-математикалық моделі жасалды. Алматы қаласы мен іргелес облыстар үшін сейсмогендік аймақтар картасының (аймақтық сейсмотектоникалық үлгісі) соңғы түзетілген нұсқасы әзірленді. Геологиялық-геофизикалық деректер банкі  әзірленді. Алматы қаласы аумағын инженерлік-геологиялық аудандастыру картасы құрастырылды. Алматы қаласы бойынша көлденең толқындардың таралу жылдамдықтарының мәндерін зерттеу барысында алынған мәліметтер негізінде оның перспективалық дамуын ескере отырып, әрбір сейсмикалық зондта сейсмикалық қаттылық әдісін қолдана отырып, сейсмикалық қасиеттері бойынша ІІ санаттағы топырақтардан құралған эталондық аймаққа қатысты қарқындылық есептеледі. Осының негізінде жалпы балл өсімінің картасы жасалды. Зерттеу нәтижесінде Алматы қаласын сейсмикалық микрозондтаудың  ықтималдық карталарының жинағы  оның 1:50000 масштабтағы перспективалық дамуын ескере отырып, жаңа әдістемелік негізде Еврокод 8 негізгі ережелеріне сәйкес, оларға түсіндірме жазба  әзірленді. Карталар негізінде жаңа құрылыс ережелері әзірленді.

Қазақстан Республикасында табиғи және техногендік сипаттағы күшті және жойқын жер сілкіністерінің көріну заңдылықтарын, олардан келетін залалды болжау және азайту мақсатындағы зерттеу

2012-2014

Жер бетіндегі мониторинг деректерін өңдеу және талдау әдістемесі әзірленді. Сейсмикалық белсенді аймақтарды геологиялық және геофизикалық зерттеудің әртүрлі тәсілдерін көрсететін жарияланған ғылыми әдебиеттердің үлкен көлеміне талдау жасалды. Сейсмотектоникалық, геофизикалық әдістерді сейсмикалық қауіпті аймақтарда жер қыртысын зерттеуде қолдану жан-жақты қарастырылған. Оқиғаға дейінгі және одан кейінгі жер сілкінісінің пайда болу аймақтарындағы жылдамдық сипаттамаларының уақытша өзгеруіне баға берілген. Тау жыныстарының серпімділік модульдерінің аномалдық мәндерінің күшті жер сілкіністерінің көздерімен байланысы дәлелденген. Ғарыштық геодезияның тәжірибелік мәліметтерін өңдеу және интерпретациялау техникасы әзірленді. Параметрлерді жан-жақты талдау негізінде 3-6 айға созылатын күшті жер сілкінісінің орташа мерзімді алдын ала әсерлері белгіленді. Жер сілкінісі көзінің сипаттамаларының, аралық ортаның ерекшеліктерінің және бақылау нүктесіндегі жағдайлардың әсерінен сейсмикалық қарқындылықтың жергілікті өзгерістерінің жағдайлары мен мүмкін себептері қарастырылады. Жердегі қозғалыстарды модельдеу кезінде осы параметрлерді есепке алудың заманауи әдістері қарастырылады. Сейсмикалық қауіпті бағалауда және сейсмикалық микроаймақтауда сейсмикалық әсерлерді болжау кезінде қолданылатын жер қозғалысының әлсіреуі модельдерінде оларды бейнелеу жолдары келтірілген. Аймақтардың геологиялық, геофизикалық және сейсмотектоникалық ерекшеліктерін және сейсмологиялық, геологиялық, геофизикалық, гидрогеологиялық және басқа да бақылау әдістерінің болжамдық мүмкіндіктерін ескере отырып, кешенді бақылаулар және алынған мәліметтерді өңдеу әдістемесі негізделген. Геологиялық, геофизикалық және сейсмологиялық мәліметтер кешені негізінде жер сілкінісі ошақтарының (сейсмогендік аймақтар) нақты және ықтимал пайда болу аймақтарының аймақтық сейсмотектоникалық моделі әзірленді. Жергілікті және аймақтық сейсмологиялық мониторинг жүйелерін құрудың принциптері мен практикалық әдістері («Өзен-Қарамандыбас», «Құмкөл», «Қарашығанақ» кен орындарында) аспаптық сейсмологиялық бақылауларды ұйымдастыру мен жүргізудегі, фактілерді өңдеу мен түсіндірудегі  жер қыртысының жергілікті аймақтарын, кең аумақтарды  сейсмикалық қауіпті бағалау   көп жылдық тәжірибеге негізделген.

Қазақстан Республикасы аумағында жалпы сейсмикалық  зондылау картасын жасау

2013-2015

Сейсмологиялық зерттеулердің ақпараттық базасы құрылды, жер сілкінісінің репрезентативтілігі бағаланды, жер сілкіністерінің каталогы толықтырылды. Топырақ қозғалысы параметрлерінің банкі қалыптастырылды. Сейсмикалық қауіпті бағалаудың құрылымдық-геофизикалық критерийлері жер қыртысы мен мантияның жоғарғы қабатының 3D P-жылдамдық моделі және Қазақстанның бүкіл аумағы үшін гравитация өрісі мен оның құрамдас бөліктері карталарының жиынтығы негізінде анықталды. Сейсмикалық қауіпті бағалаудың құрылымдық-тектоникалық критерийлері анықталды. Карталар жасалуы тиіс жер жағдайларының түрлеріне қойылатын талаптар әзірленді. Жер сілкінісінің қайталану кезеңдері бойынша талаптар әзірленді. Жалпы сейсмикалық аудандастыру карталарында ең жоғары үдеулердің қадамы белгіленген. Қазақстан аумағында жобалау тәжірибесінде пайдалану үшін Еврокод 8 ережелеріне сәйкес келетін Қазақстан Республикасының жалпы сейсмикалық аудандастыру карталарына қойылатын талаптар әзірленді. Қазақстандық сейсмикалық бақылау желісінің тарихы, сипаттамалары мен мүмкіндіктері жинақталған және сипатталған. Қазақстанның жер қыртысының сейсмикалық әлеуетінің шамасын бағалау үшін сейсмологиялық және геофизикалық мәліметтер кешенін формальды талдау әдістемесі, Мmax, (Kmax) және бастапқы сейсмикалық геофизикалық белгілер арасындағы байланыстың физикалық-математикалық моделі  құрылды. Қазақстан Республикасы аумағын жалпы сейсмикалық аудандастыру карталары әртүрлі сейсмикалық қауіпті аймақтар бойынша бөлініп жасалынған. Карталарда көрсетілген сейсмикалық қауіптілік көрсеткіштері: а) 1000-1200 м/с ығысу толқындарының таралу жылдамдығының типтік 30 метрлік қабаттары үшін беткі қабаты үшін жартасты және тас тәрізді геологиялық түзілімдерге жатады (жер бетіндегі жағдайларға сәйкес IA түрі). ҚР ҚЕ 1998-1:2004/2012 және ҚР НТҚ Ұлттық қосымшасы 01.08.2012); б) Қазақстан Республикасы аумағының сейсмикалық қауiптiлiгiн макросейсмикалық қарқындылық шкаласы  нүктелерiнде және жартасты және тастәрізді топырақ тербелiсiнiң ең жоғары үдеулерiнде (g үлесiнде) сипаттайды; в) Қазақстан Республикасы аумағының сейсмикалық қауіптілігін 50 жылдық уақыт аралықтарында сейсмикалық әсердің пайда болу ықтималдығы және ықтимал асып кету деңгейлерінде сипаттау: 10% — сейсмикалық сілкіністердің қайталану кезеңі 475 жыл (ЖСЗ- 1475 картасы); 2% — сейсмикалық сілкіністердің қайталану кезеңі 2475 жыл (ЖСЗ-12475 картасы); ЖСЗ-2003 қолданыстағы картасының орнына нормативтік ретінде бекіту үшін ЖСЗ-2015 карталарының жиынтығы әзірленді. «Жер сілкінісіне төзімді құрылыстарды жобалау» Еурокодының 8 ғылыми-әдістемелік негіздеріне сәйкес Қазақстан Республикасы аумағын жалпы сейсмикалық аудандастыру карталарының масштабы – 1: 2 500 000. 2017 жылы [ҚР ҚЕ 2.03-30.2017 ж. ]..

Қазақстан аумағы арқылы еуразиялық транзиттің барынша мүмкін нұсқаларын ғылыми-техникалық негіздеу

2015-2017

Ең аз сейсмикалық қауіптілік  бойында орналасқан   трассаның  төсеу жолын таңдау бойынша зерттеулер жүргізілді. Автомобиль жолының  тасын төсеудің ұсынылған сызбасы жалпыланған және шартты түрде 3 түзу учаскеден тұрады. Ұзындығы 500 км-ге жуық бірінші учаске шекаралас Қорғас қаласынан (ҚХР) Балқаш көлінің оңтүстік-батыс жағалауына дейін Алматы облысының аумағы арқылы өтеді. Маршрут учаскесінің алғашқы 150 шақырымы 9-10 нүктелік аймақ арқылы өтеді. Балқаш көлінен Арал қаласына дейінгі ұзындығы шамамен 1000 км болатын бағыттың екінші учаскесі жаңа платформа қалқаны бойынша өтеді: Желтау көтерілуі, Бетпақ-Долинск сатысы  және одан әрі Тұран платформасы — Сарысу моноклинасы және Төменгі Сырдария доғасы.Маршруттың бұл учаскесі Құмкөл және Бастарау сейсмогендік аймақтарына жататын 6 балдық шағын учаскелерді қоспағанда, тұтастай алғанда 5 балдық аумақпен өтеді. Арал қаласынан Ақтау қаласына апаратын автожолдың үшінші учаскесі оңтүстік-батыс бағытта жас Тұран платформасының тектоникалық құрылымдарын: Солтүстік Арал жота  көтерілісін, Бейнеу синеклизасын, Солтүстік Үстірт моноклинін және Маңғышлақтағы  Үстірт жотасы  көтерілуін, Оңтүстік Маңғышлақ моноклинін кесіп өтеді. Оның ұзындығы шамамен 900 км. Маршрут учаскесінің көп бөлігі 5 баллдық аймақта, тек оның батыс бөлігі ғана 6 баллдық аймаққа өтеді, бұл жоспардағы  Орталық Маңғышлақ сейсмогендік аймағымен сәйкес келеді.

Қазақстанның оңтүстік-шығысындағы сейсмикалық қауіпті аймақтарды кешенді зерттеу және күшті жер сілкіністерін ерте хабарлау жүйесінің негіздерін әзірлеу

2018-2020

Қазақстанның оңтүстік-шығысындағы жер қыртысында күшті жер сілкінісі ошақтарының пайда болу шарттарын анықтау мақсатында жүргізілген геодинамикалық зерттеулер негізінде онда жер қыртысының  геодинамикалық жағдайларда күшті жер сілкінісінің ошақтарындағы термобарлық сипаттамаларды есептеу әдістемесі әзірленді. Күшті жер сілкінісінің ошақтарында жер қыртысының геофизикалық параметрлеріндегі кеңістік-уақыттық өзгерістерді бейнелеуге мүмкіндік беретін 4D сейсмикалық томографияның жаңа есептеу сызбасы  әзірленді. Жер қыртысының және мантияның жоғарғы қабатының үш өлшемді Р-жылдамдық моделі екі өлшемді модельдерді үш өлшемді құрылымға айналдыратын өзіміздің бастапқы математикалық бағдарламамызды пайдалана отырып жасалды. 4D сейсмикалық томография әдісін қолдана отырып, сейсмикалық белсенділікті болжау үшін Алматының сейсмикалық белсенді аймағындағы күшті жер сілкіністерінің ошақтарындағы геофизикалық ауытқулардың мониторингін қолданудың іргелі мүмкіндігі зерттелді. Геофизикалық және гидросейсмикалық қондырғылар орнатылып, іске қосылды. Күшті жер сілкіністерін ерте хабарлау жүйесін (ЕХЖ) құрудың әдістемелік негізі (ұсынымдары) әзірленді, оның ішінде ол стансаларды орнату үшін алаңдарды таңдау, далалық барлау жұмыстарын жүргізу, жабдықтарды таңдау, бақылауларды ұйымдастыру және жүргізу, мәліметтерді өңдеу орталығын ұйымдастыру  әдістерін  де қамтиды.

Қазіргі ғылыми-әдістемелік негізде Қазақстан облыстары мен қалалары аумақтарының сейсмикалық қауіптілігін бағалау

2021-2023

Үздіксіз сейсмологиялық бақылаулар мен күшті қозғалыстардың республикалық желісі кеңейтілетін және жаңартылатын болады, бұл сейсмикалық құбылыстарды репрезентативті тіркеуді қамтамасыз етеді, энергетикалық класты энергиясы төмен аймаққа дейін кеңейтеді (К 7-сыныптан төмен) және республика аумағындағы сейсмикалық жағдайды  болжау мен бағалаудың  сапасын арттырады. Зерттелетін аумақтардың геологиялық-геофизикалық, сейсмологиялық және инженерлік-сейсмологиялық сипаттамаларының кешені сейсмикалық қауіпті бағалау және сейсмикалық аудандастыру үшін нақты негізді құрайтын соңғы жылдардағы мәліметтерді ескере отырып құрылды. 2021 жылы Шығыс Қазақстан облысының сейсмикалық қауіптілігін ықтималды бағалау  MSK—64 (К) шкаласы баллдарымен 475 және 2475 жыл қайталау  кезеңдері үшін аумақты егжей-тегжейлі сейсмикалық зондылаудың   (ЕТСЗ)  кешенді карталары  қазіргі ғылыми-әдістемелік негізде (Еврокод-8) шкала нүктелері мен жер үсті үдеулерінің шыңы бойынша орындалып, жүзеге асырылды.2022-2023 жылдары осындай зерттеулер Алматы және Жамбыл облыстарының аумақтары үшін де жүргізілетін болады. 2021-2023 жылдар аралығында MSK -64 (К) шкаласы нүктелерінде және қазіргі заманғы ғылыми-әдістемелік  (Еврокод-8) негізде жер үсті үдеулерінің шыңдары бойынша Өскемен қаласының сейсмикалық микрозондылау  (СМЗ) карталары 475 және 2475 жыл қайталану кезеңдері үшін құрастырылады. Осы Бағдарламада көзделген ЕТСЗ  және СМЗ жаңа карталары негізінде облыстардың, қалалардың және ірі елді мекендердің аумақтарындағы сейсмикалық қауіптілікті бағалау бойынша зерттеулердің нәтижелері «Қазақстан Республикасы  құрылыс  саласының  нормативті базасын қайта құру жөніндегі  тұжырымдамасын» іске асыруға мүмкіндік береді.

Ғылыми зерттеулерді гранттық қаржыландыру

Сейсмикалық қауіпсіздікті ғылыми-техникалық қамтамасыз ету, күшті жер сілкінісінің қысқа мерзімді болжамы және сейсмикалық факторлардың әсерін негіздеу

2012-2014

 Жүргізілген жұмыстардың негізінде Солтүстік Тянь-Шань  жер қыртысының жағдайындағы сейсмикалық анизотропияның өзгерулеріндегі ақпараттық орта және қысқа мерзімді болжамдық параметрлерді анықтау үшін режимдік сейсмикалық бақылаулардың ұзақ мерзімді тәжірибелік мәліметтерін талдаудың өңдеу әдістері мен бағдарламалық құралдары әзірленді.

Деструктивті жер сілкінісінің болжамдық критерийлерін анықтау мақсатында геохимиялық, гидрогеологиялық және физикалық өрістердегі және сейсмикалық үдерістегі әртүрлі дәрежедегі өзіне ұқсас мерзімді толқындық құрылымдарды зерттеу

2015-2017

Бұл бағыттағы зерттеулер гидросферада сейсмикалық үдерістердің  режимімен параллель жүретін әртүрлі мерзімділік пен қарқындылықтағы тұрақты синхронды көрінетін уақыт гармоникаларының бар екенін анықтады. Әртүрлі салалардағы уақыт құрылымдарының кезеңдік  қасиеттерінің көріну дәрежесі бойынша төрт негізгі генетикалық топты бөлуге болады: 1) қысқа мерзімді сағаттық, жартылай тәуліктік және тәуліктік, жарты айлық (14 күн) және шамамен айлық (28). -35 күн) мерзімділік, Мельхиордың пікірінше, Ай мен Күннің толқындық күштеріне байланысты ( M2,S2,K,O,Mf,M); 2) 2-3, 6 және 12 айлық маусымдық-кезеңдік ауытқулар, бұл атмосфералық гидрометеорологиялық факторлардың және  өте күшті толқындардың әсерінен болады; 3) атмосфералық факторларға, сондай-ақ күн белсенділігіне байланысты 3-4 жыл, 5-6 және 11 жылды қамтитын ұзақ мерзімді циклдар (5-6 және 11 жыл); 4) 18,6, 22, 33, 62 және 125 жыл циклдарын қамтитын ұзақ мерзімді уақыт құрылымдары. Кезеңдіктердің барлық қатарларының арасында сейсмикалыққа қатысты циркадтық және өте күшті жылдық ырғақтардың өте айқын ажыратылатынын ерекше атап өткен жөн, олар сөзсіз толқындық күштерге және күн белсенділігінің өзгеруіне, Жердің жылдамдығының өзгеруіне байланысты, өз осінің айналасында айналу және басқа планеталық гравитациялық факторлар.

Сейсмикалық қауіпті бағалау және жер сілкінісіне дайындық процестерін зерттеу үшін терең ақпаратпен  және әдістемелікпен  қамтамасыз етудің негізгі геофизикалық негізі ретінде Қазақстанның литосферасының жаңа Р — жылдамдығы мен тығыздығының көлемдік үлгілерін жасау

2015-2017

Геофизикалық зерттеулердің бүкіл кезеңінде алғаш рет сандық және графикалық нұсқаларда Қазақстанның және көршілес мемлекеттердің жер қыртысының және жер қыртысы асты мантиясының екі өлшемді және көлемді репрезентативті эксперименттік деректерге негізделген, бір әдістемелік негізде қайта өңделген және жалпыланған  Р-жылдамдық пен тығыздық модельдері жасалды.— Жер қыртысы мен жер асты мантиясын Р-жылдамдық пен сейсмогравитациялық модельдеудің әдістемелік және есептеу алгоритмдері әзірленді. — Жер қыртысының негізгі геофизикалық қабаттарының (шөгінді, сиалдық, мафиктік) және мантияның жоғарғы қабатының қалыңдығының сипаттамалық жылдамдық пен тығыздық деңгейлерінің сызба түріндегі  карталары кейіннен сейсмикалық қауіпті бағалау және сейсмогендік аймақтарды анықтау бойынша зерттеулерде пайдалану үшін әзірленді. — Аймақтың литосферасының күрделі құрылымы, жер қыртысының жоғарғы және ортаңғы қабаттарында ғана емес, сонымен қатар, үлкен тереңдікте – төменгі қыртыста және жоғарғы мантияда жылдамдық пен тығыздық ауытқуларының болуы расталды. Негізгі тектоникалық құрылымдар жылдамдық пен тығыздық аномалияларымен корреляцияланады. – Тығыздық моделі нақты гравитация өрісіне сәйкес келеді және зерттелетін аймаққа қатысты белгілі тектоникалық және сейсмикалық мәліметтерді барынша жинақтайды. — Аймақтық тереңдетілген зерттеулердің нәтижелері жалпы түрде жер қыртысының және оның жеке қабаттарының, сондай-ақ, Қазақстан аумағындағы шөгінді жамылғысының қалыңдығының өзгеріп отыруының  негізгі заңдылықтарын көрсетеді.

Алматының сейсмикалық қауіпті аймағының аумағы үшін электромагниттік кешен негізінде күшті жер сілкіністерін қысқа мерзімді болжау әдістемесін әзірлеу

2015-2017

— ЭМИ деректері негізінде болжау әдісін жасаудың теориялық және физикалық алғы шарттары негізделген. Жер қыртысындағы импульстік сигналдардың  өршу  механизмі жер қыртысында ұзартылған сызықтық (ламинарлық құрылымдар) немесе сақиналы (турбуленттік құрылымдар) токтардың немесе олардың комбинацияларының, жеке механикалық түрлендіргіштерден тұратын және беткі қабатта орналасқан жергілікті көздермен ЭМИ бұзылыстарының байланысты болуымен  қарастырылады. — Алматының болжам диапазоны жағдайында ЭМИ  параметрлерін талдаудың оңтайлы әдісі ұсынылды. Жер сілкінісінің прекурсорларын іздестіру кезінде ЭМИ  талдау әдістерін таңдау критерийі ретінде олардың жоғары энергетикалық сейсмикалық оқиғалар қарсаңындағы болжамдық тиімділігі, яғни, жойылуға әкелуі мүмкін К>12,6 алынды.